نیش کدام نوع زنبور خطرناک تر است؟

زنبورها حشراتی مفید و گرده افشان هستند که نقش مهمی در اکوسیستم ایفا می‌کنند. با این حال، نیش آنها می‌تواند برای انسان دردناک و حتی خطرناک باشد. در این مقاله، به بررسی انواع مختلف زنبور و خطرناک‌ترین نوع نیش آنها می‌پردازیم تا ببینیم نیش کدام نوع زنبور خطرناک تر است؟

نیش زنبور سلاحی زهری برای دفاع

نیش زنبور در واقع یک اندام خاردار و توخالی در انتهای شکم زنبور ماده است که به منظور تزریق زهر به کار می‌رود. این نیش از سه بخش اصلی تشکیل شده است:

• سوزن: بخش خارجی و قابل مشاهده نیش است که از جنس کیتین (ماده‌ای که در اسکلت خارجی حشرات یافت می‌شود) ساخته شده و بسیار تیز است.
• کیسه زهر: مخزنی حاوی زهر زنبور که در زیر سوزن قرار دارد.
• مجرای زهر: کانالی که زهر را از کیسه به سوزن منتقل می‌کند.

مواد تشکیل دهنده زهر زنبور

زهر زنبور ترکیبی پیچیده از مواد شیمیایی مختلف است که مهم‌ترین آنها عبارتند از:

• ملتین:  ماده‌ای سمی و دردناک که باعث تورم و قرمزی می‌شود.
• هیستامین: باعث ایجاد خارش و تورم می‌شود.
• هیدروکلریک اسید: خاصیت اسیدی زهر را ایجاد می‌کند و به انتشار سایر مواد در بدن کمک می‌کند.
• پپتیدها: مواد شیمیایی متنوعی با اثرات مختلفی مانند ضدالتهابی، ضد میکروبی و ضد درد.

علت نیش زدن زنبور

زنبورها به طور طبیعی موجوداتی صلح‌آمیز هستند و فقط در صورت احساس خطر نیش می‌زنند. شایع‌ترین دلایل نیش زنبور عبارتند از:

دفاع از کندو

• زنبورها برای محافظت از کندو و ملکه خود در برابر هرگونه تهدیدی، از جمله انسان، نیش می‌زنند.

احساس خطر

• اگر زنبور احساس کند که در خطر است، مانند زمانی که روی آن دست می‌گذارید یا به آن نزدیک می‌شوید، ممکن است نیش بزند.

جمع‌آوری غذا

• زنبورها در هنگام جمع‌آوری شهد و گرده از گل‌ها ممکن است به طور تصادفی انسان را نیش بزنند.

علت مرگ زنبور بعد از نیش زدن

زنبورهای عسل بعد از نیش زدن به انسان یا سایر موجودات پستاندار به دلیل ساختار خاص نیششان می‌میرند. نیش زنبور عسل خاردار است و به گونه‌ای طراحی شده که به راحتی در پوست پستانداران گیر کند.

هنگامی که زنبور نیش می‌زند، نیش و قسمتی از اندام‌های داخلی زنبور، شامل کیسه زهر و روده، از بدنش جدا می‌شود. این اتفاق به دلیل انقباض عضلات شکم زنبور رخ می‌دهد.

جدا شدن نیش و اندام‌های داخلی، زنبور را به شدت مجروح می‌کند و در نهایت منجر به مرگ او می‌شود.

همه زنبورها بعد از نیش زدن نمی‌میرند.

زنبورهایی که نیش صاف دارند، مانند زنبورهای زنبور وحشی، می‌توانند چندین بار بدون مُردن نیش بزنند. نیش این نوع زنبورها به راحتی از پوست جدا می‌شود و به اندام‌های داخلی زنبور آسیب نمی‌رسد.

نیش کدام نوع زنبور خطرناک‌تر است؟

در پهنه‌ی ایران، زنبورهای گوناگونی با نیش‌های دردناک و گاه خطرناکشان یافت می‌شوند. در این میان، زنبور عسل، زنبور زرد، زنبور خرمایی و زنبور اسکولیا از رایج‌ترین زنبورهایی هستند که انسان را نیش می‌زنند. هر کدام از این نیش‌ها، تجربه‌ای منحصر به فرد از درد و خطر را به ارمغان می‌آورند.

زنبور عسل

زنبور عسل رایج‌ترین زنبور در ایران است و بیشتر نیش‌ها توسط این زنبور انجام می‌شود. نیش زنبور عسل دردناک است، اما معمولاً خطرناک نیست، مگر اینکه فرد به نیش زنبور عسل حساسیت داشته باشد.

زنبور زرد

 زنبور زرد، که با نام زنبور کاغذی نیز شناخته می‌شود، نیشی دردناک‌تر از زنبور عسل دارد. این زنبورها لانه‌های کوچک خود را در زیر تیرچه‌ها و سطوح مشابه می‌سازند و در صورت احساس خطر، از نیش خود برای دفاع استفاده می‌کنند.

زنبور خرمایی

زنبورهای خرمایی نیش‌های بسیار دردناکی دارند و می‌توانند تهاجمی باشند. آن‌ها معمولاً در لانه‌های بزرگ در درختان یا ساختمان‌ها لانه می‌سازند.

زنبور اسکولیا

 زنبور اسکولیا بزرگترین زنبور ایران است. نیش آن‌ها بسیار دردناک است، اما معمولاً تهاجمی نیستند.

عوامل تشدید کننده خطر و درد نیش زنبور

علاوه بر نوع زنبور، عوامل متعددی می‌توانند در شدت درد و خطر نیش زنبور نقش داشته باشند. درک این عوامل، به ما در پیشگیری از عوارض جدی و درمان به موقع کمک می‌کند.

محل نیش

نواحی حساس: نیش در نواحی حساس مانند صورت، گردن، دهان و گلو به دلیل وجود رگ‌های خونی و مجاری تنفسی، خطرناک‌تر است. تورم در این نواحی می‌تواند به انسداد تنفس و خفگی منجر شود.

مناطق پرعصب

نیش در نواحی پرعصب مانند انگشتان دست و پا، درد شدیدتر و طولانی‌تری ایجاد می‌کند.

نواحی با پوست نازک

نیش در نواحی با پوست نازک مانند پلک‌ها و زیر بغل، به دلیل جذب سریع‌تر سم، خطرناک‌تر است.

تعداد نیش

• نیش‌های متعدد: هرچه تعداد نیش زنبور بیشتر باشد، مقدار سم تزریق شده به بدن افزایش می‌یابد. این امر می‌تواند منجر به مسمومیت و عوارض جدی، حتی در افراد غیر حساس، شود.
• حمله دسته جمعی: در صورت حمله دسته جمعی زنبورها، احتمال نیش‌های متعدد و مسمومیت بالا می‌رود.

سابقه‌ی حساسیت

افراد دارای سابقه‌ی حساسیت به نیش زنبور، در معرض خطر شوک آنافیلاکتیک قرار دارند. این واکنش می‌تواند ظرف چند دقیقه پس از نیش زنبور رخ دهد و علائمی مانند تنگی نفس، تورم صورت و زبان، بثورات جلدی، افت فشار خون و سرگیجه را به همراه داشته باشد.

علائم شوک آنافیلاکتیک

در صورت مشاهده علائم شوک آنافیلاکتیک، باید فوراً از اورژانس کمک گرفته شود.

علاوه بر موارد ذکر شده، سن و وضعیت سلامتی فرد نیز می‌تواند در شدت درد و خطر نیش زنبور نقش داشته باشد.

کودکان و سالمندان

به دلیل سیستم ایمنی ضعیف‌تر، در معرض خطر بیشتری از عوارض نیش زنبور قرار دارند.

افراد دارای بیماری‌های خاص

افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی، تنفسی و دیابت، در صورت نیش زنبور، در معرض خطر بیشتری از عوارض جدی هستند.

پیشگیری از نیش زنبور

زنبورها حشراتی مفید و گرده افشان هستند، اما نیش آنها می تواند دردناک و گاه خطرناک باشد. با رعایت چند راهکار ساده می توانید از نیش زنبور در امان بمانید:

• لباس مناسب بپوشید: از پوشیدن لباس های تیره، رنگارنگ و با طرح های گلدار خودداری کنید. این نوع لباس ها زنبورها را به خود جذب می کنند.
• از عطر و ادکلن استفاده نکنید: زنبورها به بوی تند عطر و ادکلن حساس هستند و ممکن است به سمت شما جذب شوند.
• از خوردن غذا و نوشیدنی های شیرین در فضای باز خودداری کنید: زنبورها به بوی مواد قندی علاقه دارند و ممکن است برای خوردن آنها به شما نزدیک شوند.
• مراقب لانه زنبورها باشید: به لانه زنبورها نزدیک نشوید و از لگدمال کردن آنها خودداری کنید.
• در هنگام فعالیت در فضای باز، از کفش و جوراب مناسب استفاده کنید: زنبورها ممکن است به پاهای شما نیش بزنند.
• از کلاه و تور استفاده کنید: کلاه و تور می تواند از سر و صورت شما در برابر نیش زنبور محافظت کند.
• در هنگام کندو داری یا باغبانی، از لباس های مخصوص و محافظ استفاده کنید.
• اگر زنبوری به شما نزدیک شد، آرام باشید و از حرکات ناگهانی خودداری کنید.

پیشگیری از عوارض نیش زنبور

افراد دارای سابقه‌ی حساسیت به نیش زنبور، باید همیشه کیت ضد حساسیت (اپینفرین) را به همراه داشته باشند. این کیت می‌تواند جان فرد را در صورت بروز شوک آنافیلاکتیک نجات دهد.

نکاتی در مورد حمل کیت ضد حساسیت

• آموزش نحوه استفاده: افراد باید نحوه استفاده صحیح از کیت ضد حساسیت را به طور کامل آموزش ببینند.
• تاریخ انقضا: تاریخ انقضای کیت را به طور مرتب بررسی کنید و در صورت نیاز، آن را با کیت جدید جایگزین کنید.
• محل نگهداری: کیت ضد حساسیت را در مکانی خنک و دور از دسترس کودکان نگهداری کنید.

مهمترین درمان‌های نیش زنبور

در ادامه برخی از درمان‌های خانگی و دارویی نیش زنبور آورده شده است.

درمان های خانگی نیش زنبور

• کمپرس سرد: برای کاهش درد و تورم، یک کمپرس سرد را به مدت 10 تا 20 دقیقه روی محل نیش قرار دهید.
• جوش شیرین: خمیر جوش شیرین و آب را روی محل نیش بمالید تا خارش و تورم را تسکین دهد.
• عسل: عسل به دلیل خاصیت ضد التهابی و ضد باکتریایی می تواند به بهبودی نیش زنبور کمک کند.
• سرکه سیب: سرکه سیب می تواند به خنثی کردن زهر زنبور و کاهش درد و تورم کمک کند.

برای کسب اطلاعات بیشتر مقاله درمان‎‌ خانگی نیش زنبور را مطالعه نمایید.

درمان های پزشکی نیش زنبور

• آنتی هیستامین: آنتی هیستامین ها می توانند به کاهش تورم و خارش کمک کنند.
• کورتیکواستروئیدها: کورتیکواستروئیدها می توانند به کاهش التهاب و تورم کمک کنند.
• اپی نفرین: اگر به نیش زنبور حساسیت دارید، باید اپی نفرین را همیشه همراه داشته باشید.

معرفی مطالب مهم

اگر می‌خواهید بدانید ژل رویال چیست و با خواص آن آشنا شوید مقاله زیر را مطالعه کنید.

شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که ژل رویال برای چی خوبه، پیشنهاد ما مطالعه مقاله زیر است.

ژل رویال خواص زیادی برای تمام افراد از جمله زنان و مردان و کودکان دارد برای کسب اطلاعات جامع و کامل در این زمینه مقالات زیر را مطالعه کنید.

منابع

https://www.msdmanuals.com/home/injuries-and-poisoning/bites-and-stings/bee-wasp-hornet-and-ant-stings

https://medlineplus.gov/ency/article/002847.htm

https://www.pleva.cz/en/a/bees-wasps-and-hornets-which-sting-hurts-most-and-how-does-to-protect-yourself-against-them

https://a-z-animals.com/blog/discover-the-most-painful-bee-sting-in-the-world/